Τί είναι η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση

Η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση ή Αισθητηριακή Επεξεργασία είναι μια νευρολογική διαδικασία που σχετίζεται με την ικανότητα του εγκεφάλου μας να επεξεργάζεται και να οργανώνει τις πληροφορίες που λαμβάνει από το σώμα μας και το περιβάλλον. Ο εγκέφαλός μας πρέπει συνεχώς να οργανώνει ταυτόχρονα όλες αυτές τις πληροφορίες ώστε  να μπορούμε να δρούμε κατάλληλα σε καθημερινές καταστάσεις όπως στην τάξη, στο σπίτι, στην παιδική χαρά και σε άλλες κοινωνικές καταστάσεις.

Ενώ όλοι ξέρουμε ότι οι αισθήσεις μας είναι 5 (αφή, όραση, οσμή, ακοή, γεύση), στην πραγματικότητα υπάρχουν άλλες 2 αισθήσεις τις οποίες δε γνωρίζουμε και είναι πολύ βασικές για την αίσθηση του σώματός μας.
Αυτές είναι:
- η αίσθηση της ιδιοδεκτικότητας και
- η αίσθηση του αιθουσαίου συστήματος.

Την αίσθηση της ιδιοδεκτικότητας τη λαμβάνουμε από
- τις αρθρώσεις,

- τους τένοντες και

- τους μύες μας

και μας δίνει πληροφορίες για τη θέση και την κίνηση των μελών του σώματός μας στο χώρο.

Η αίσθηση του αιθουσαίου συστήματος, που βρίσκεται στο εσωτερικό μέρος του αυτιού, είναι υπεύθυνη για τη θέση που βρίσκεται το κεφάλι μας στο χώρο και για τη φορά και ταχύτητα της κίνησής μας. Αυτή η αίσθηση είναι γνωστή και ως αίσθηση της κίνησης ή αίσθηση της ισορροπίας.

Στην αισθητηριακή ολοκλήρωση αναφερόμαστε ιδιαίτερα στην αφή, στην ιδιοδεκτικότητα και στην αιθουσαία αίσθηση. Αυτό δε σημαίνει πως θεωρούνται ασήμαντες οι υπόλοιπες αισθήσεις, ιδιαίτερη όμως έμφαση στη συγκεκριμένη θεωρία δίνεται στις τρεις αυτές αισθήσεις.

Πως λειτουργεί στην πραγματικότητα η Αισθητηριακή Ολοκλήρωση;

Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι έχετε βάλει το φαγητό στο φούρνο και μέχρι να ετοιμαστεί κάθεστε με τα παιδιά σας και «χαζεύετε» στην τηλεόραση. Ο σύζυγός σας, λίγο παραπέρα, προσπαθεί να διαβάσει την εφημερίδα του, ενώ τα παιδιά μιλάνε έντονα μεταξύ τους για το πρόγραμμα που θέλουν να δουν. Για να δούμε τί πληροφορίες λαμβάνει ο εγκέφαλος σας από τις αισθήσεις και το περιβάλλον.

Με τα μάτια σας

- παρακολουθείτε την τηλεόραση,

- τα παιδιά που είναι δίπλα σας

- και το σύζυγό σας που προσπαθεί να διαβάσει (ο εγκέφαλός σας λαμβάνει οπτικά ερεθίσματα).

Με τα αυτιά σας

- ακούτε τα παιδιά που μιλάνε έντονα,

- το πρόγραμμα που «παίζει» εκείνη την ώρα η τηλεόραση

- και το σύζυγο που πιθανόν λέει στα παιδιά να κάνουν ησυχία γιατί δεν μπορεί να συγκεντρωθεί (ο εγκέφαλος λαμβάνει ακουστικά ερεθίσματα).

Παράλληλα, δέχεστε ερεθίσματα από τα ρούχα που φοράτε, το καναπέ που κάθεστε και το πληκτρολόγιο που πιθανόν έχετε στο χέρι σας (απτικά ερεθίσματα). Επίσης, δέχεστε πληροφορίες από την όσφρηση από το φαγητό που έχετε στο φούρνο, το αποσμητικό χώρου ή τη φρεσκοπλυμένη μπλούζα σας που μυρίζει μαλακτικό. Μέσω της ιδιοδεκτικότητας δέχεστε πληροφορίες για το που βρίσκονται τα μέλη του σώματος σας κάθε φορά που αλλάζετε θέση στο καναπέ προσπαθώντας να βολευτείτε (ο εγκέφαλος λαμβάνει ιδιοδεκτικά ερεθίσματα). Εάν εκείνη την ώρα σας πέσει το πληκτρολόγιο από τα χέρια και σκύψετε να το πιάστε από το πάτωμα θα δεχτείτε πληροφορίες για την κίνηση ώστε να ισορροπήσετε για να μην πέσετε κάτω (ο εγκέφαλος θα δεχτεί αιθουσαίο ερέθισμα).

Αυτές και πολλές άλλες πληροφορίες δέχεται ο εγκέφαλός μας από το σώμα μας ή το περιβάλλον. Τι θα γινόταν όμως αν για μια στιγμή δίναμε σημασία σε όλα αυτά τα ερεθίσματα; Δεν θα μπορούσαμε με τίποτα να λειτουργήσουμε, και να συγκεντρωθούμε.

Αυτό που κάνει λοιπόν το νευρικό μας σύστημα μέσω της «αισθητηριακής ολοκλήρωσης» είναι ένα ξεκαθάρισμα με αποτέλεσμα εμείς να δώσουμε σημασία σε ένα ή σε μερικά από αυτά τα ερεθίσματα.

Όταν μιλάμε λοιπόν για διαταραχή στην αισθητηριακή ολοκλήρωση, ουσιαστικά αναφερόμαστε στο «ξεκαθάρισμα» που δεν κάνει το νευρικό μας σύστημα. Τα παιδιά με αυτήν τη διαταραχή  δυσκολεύονται να επεξεργαστούν τις αισθητηριακές πληροφορίες που δέχεται ο εγκέφαλός τους. Αυτό με πολύ απλά λόγια σημαίνει ότι αντιλαμβάνονται με διαφορετικό τρόπο την υφή, τη μυρωδιά, τη γεύση, την ένταση του ήχου, τη φωτεινότητα ή την κίνηση ορισμένων αντικειμένων. Αυτός ο διαφορετικός τρόπος αντίληψης είναι που πυροδοτεί ορισμένες φορές κρίσεις, υπό φαινομενικά (για εμάς) κανονικές συνθήκες.

Ποια παιδιά έχουν πρόβλημα στην αισθητηριακή ολοκλήρωση;

Μπορεί να εμφανίζεται σε παιδιά:

- στο φάσμα του αυτισμού

- με χαμηλή όραση ή τύφλωση

- με δυσκολία στην ακοή ή κώφωση

- με νοητική καθυστέρηση

- με νευρολογικές διαταραχές

- με ορθοπεδικά προβλήματα

- με συναισθηματικά προβλήματα

- με μαθησιακές δυσκολίες

- με εγκεφαλική βλάβη

- χωρίς άλλη συνοδή πάθηση

Μερικά προβλήματα αισθητηριακής επεξεργασίας μπορούν να εκδηλωθούν ως εξής:

- μαθησιακή καθυστέρηση

- καθυστέρηση στο λόγο, στην ομιλία ή στη χρήση του στόματος (σίτιση)

- καθυστέρηση σε κινητικές δεξιότητες

- αδεξιότητα

- δυσκολία σε μεταβάσεις από τη μια κατάσταση στην άλλη

- διάσπαση προσοχής

- δυσκολία στο να ηρεμεί

- αυξημένη ή ελαττωμένη ευαισθησία σε άγγιγμα, κίνηση, οπτικά ερεθίσματα ή ήχους

- φτωχή αυτοπεποίθηση και αυτογνωσία

- κοινωνικές και συναισθηματικές δυσκολίες

- αφύσικα υψηλά ή χαμηλά επίπεδα εγρήγορσης

Ποια είναι τα προβλήματα της αισθητηριακής επεξεργασίας και με ποιες συμπεριφορές αυτά εκδηλώνονται;

- Υπερευαισθησία σε αγγίγματα, κινήσεις, οπτικά ερεθίσματα ή ήχους. Απόσυρση δηλαδή από αγγίγματα, ορισμένες υφές, ρούχα, τροφές. Τρόμος σε απλές καθημερινές κινήσεις, όπως στην παιδική χαρά ή ευαίσθητος σε κάποιους ήχους (π.χ. μίξερ, ηλεκτρική σκούπα, κλπ.).

- Υποευαισθησία. Δεν αισθάνεται, δεν παρατηρεί ή δεν αντιδρά σε διάφορα ερεθίσματα, όπως εάν έχει λερωθεί στο πρόσωπο ή δεν έχει κίνητρο για το κινητικό παιχνίδι.

- Αισθητηριακή αναζήτηση. Επιζητά δηλαδή έντονες αισθητηριακές εμπειρίες, όπως το να μην κάθεται σε μία θέση, να πέφτει και να προσκρούει στα έπιπλα.

- Αφύσικα υψηλά ή χαμηλά επίπεδα δράσης. Είναι συνεχώς σε κίνηση ή μπορεί να είναι πολύ αργός στο να ξεκινήσει κάτι και μετά κουράζεται εύκολα.

- Προβλήματα συντονισμού. Μπορεί να έχει φτωχή ισορροπία, δυσκολία στο να μαθαίνει μία καινούρια δεξιότητα, η οποία απαιτεί κινητικό συντονισμό ή φαίνεται να είναι άκαμπτο, αδέξιο ή παράξενο.

- Καθυστέρηση στο μαθησιακό τομέα ή σε δραστηριότητες καθημερινής ζωής. Μαθησιακά προβλήματα ανεξαρτήτου φυσιολογικού ή υψηλού δείκτη νοημοσύνης. Μπορεί να έχει δυσκολίες στο γράψιμο, στη χρήση ψαλιδιού, κουμπιών και στα κορδόνια.

- Φτωχή οργάνωση συμπεριφοράς. Μπορεί να είναι παρορμητικός, να έχει διάσπαση προσοχής, δυσκολία στην οργάνωση και εκτέλεση μίας δραστηριότητας ή να μη μπορεί να προβλέψει τα αποτελέσματα των πράξεών του. Μπορεί να αναστατώνεται, να εξαγριώνεται ή να αποσύρεται όταν αντιμετωπίζει αποτυχία.

- Φτωχή αυτοπεποίθηση. Μπορεί να παρουσιάζεται σαν τεμπέλης, σα να βαριέται ή χωρίς κίνητρο. Μπορεί να αποφεύγει δραστηριότητες και να παρουσιάζεται επίμονος ή ταραξίας.

Εάν το παιδί σας παρουσιάζει ένα ή περισσότερα προβλήματα καλό θα ήταν να συμβουλευτείτε έναν αναπτυξιακό παιδίατρο ή την συμβουλή ενός εργοθεραπευτή.

Οι συνεδρίες πραγματοποιούνται σε αίθουσα με εξειδικευμένο εξοπλισμό αισθητηριακής ολοκλήρωσης, ακόμα και για μεγαλύτερα παιδιά.

Μάθε περισσότερα για την αισθητηριακή ολοκλήρωση: psychomotor-athens.gr/ergotherapeia/aisthitiriaki-oloklirosi

Γράφει η Γωγώ Θωμαδάκη
Εργοθεραπεύτρια